Tiên Phát Chế Nhân - Lý Thường Kiệt

Tiên phát chế nhân là tư tưởng quân sự xuất hiện tại Việt Nam dưới thời nhà Lý. Tác giả không ai khác chính là danh tướng Lý Thường Kiệt.

Trước tiên, tôi xin tóm tắt hoàn cảnh thời kỳ này. Đó là nhà Lý thành lập chẳng bao lâu thì nhà Tống bên Tàu phát binh xâm lược. Nguyên do là nhà Tống đang điêu tàn vì cải cách của An Thạch Vương, lại phải chịu triều cống cho Tây Hạ và nước Liêu. Để giải tỏa căng thẳng, chỉ còn việc là phải xâm lược Đại Việt. Nên nhà Tống chuẩn bị binh lực một cách bí mật. Vua Tống còn dặn các quan lại khắp Ung châu, Khâm Châu phải luôn đề phòng quân nhà Lý. Ngoài các tin thám báo về, nhà Lý còn được Từ Bá Tường – Tiến sĩ Tống triều xin quy phục và làm nội ứng.

Đúng khi đó, vua Lý Thánh Tông qua đời, thái tử Càn Đức mới 7 tuổi lên thay, (vua Lý Nhân Tông). Thái phi Ỷ Lan làm nhiếp chính. Cũng may được sự phò tá của các đại thần Lý Thường Kiệt, Lý Đạo Thành nên tình hình quốc gia vẫn khá ổn định.

Đánh giá tình hình thực tiễn, Lý Thường Kiệt tâu với triều đình rằng: “Ngồi yên đợi giặc không bằng đem quân đánh trước để chặn thế mạnh của giặc”. Chủ trương này được cả triều đình đồng ý.

Năm 1073, Lý Thường Kiệt tập trung quân dọc biên giới Tống – Lý. Sau đó 10 vạn quân chi làm hai đạo đông tây tiến thẳng vào Châu Khâm, Châu Liêm, đánh cho quân Tống tan tác. Lý Thường Kiệt sai binh lính vừa đi vừa phát " Phạt Tống lộ bố văn kể tội quân Tống" . Việc này khiến cho quan lại nhà Tống bị chia rẽ nghiêm trọng, trong khi dân Tống lại hân hoan ca ngợi mỗi khi quân nhà Lý đến. Trong khi nhà Tống phản ứng một cách chậm chạm, khiến cho thành Ung Châu bị quân Đại Việt vây chặt cả tháng trời rồi bị hạ ngay sau đó.

Đánh xong 3 thành, Lý Thường Kiệt phát lệnh rút quân về, kèm theo tù binh và các chiến lợi phẩm.

Sử sách đều đánh giá rằng, nhờ có Tiên phát chế nhân của Lý Thường Kiệt mà quân Đại Việt đã chủ động tiến công trước, để triệt phá cơ sở hậu cần quân sự của quân Tống. VIệc này đã làm suy giảm binh lực Tống, phân tán nội bộ và làm suy nhược ý chí muốn xâm lấn Đại Việt. Đây cũng là tiền đề cho việc giành thắng lợi trong chiến tranh sau này.

Tiên phát chế nhân của Lý Thường Kiệt đúng là một tư tưởng đúng đắn, khôn khéo và táo bạo. Điều này đã được vận dụng bởi:

Một là việc nắm vững và đánh giá đúng tình hình, tương quan lực lượng để đề ra kế sách tiến công táo bạo, giành thắng lợi.

Hai là, việc đánh giặc trên đất nhà đã khó,đánh giặc trên đất giặc lại càng khó hơn. Do đó, Lý Thường Kiệt đã tạo lập tư tưởng, quyết tâm cho binh sĩ và sự ủng hộ của dân chúng nước giặc đối với cuộc tiến công chiến lược.

Ba là vận dụng linh hoạt các hình thức tác chiến tiêu diệt địch giành thắng lợi.

Đây đều là các giá trị cốt lõi mà Tiến phát chế nhân của Lý Thường Kiệt muốn gửi gắm cho thế hệ mai sau. Quốc gia tự vệ không có nghĩa là phải chờ giặc, mà đánh giặc trước khi giặc tới nước ta.