1. Mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở Trung
Quốc
Có thể nói các nước
Xã hội Chủ nghĩa (XHCN) trước đây và hiện nay vẫn duy trì nguyên tắc tập quyền
trong tổ chức chính quyền địa phương. Theo cơ chế này các cơ quan hành chính địa
phương không chỉ phải chấp hành Hiến pháp, pháp luật mà còn phải chấp hành mọi
quyết định, chỉ thị, mệnh lệnh của cơ quan nhà nước trung ương và các cơ quan
hành chính ở cấp trên.
Tổ chức bộ máy hành
chính địa phương của Trung Quốc cũng như các quốc gia khác là chia lãnh thổ quốc
gia thành các đơn vị hành chính để cai quản. ở Trung Quốc Chính phủ nhân dân
các cấp ở địa phương là cơ quan hành chính được lập ra theo các đơn vị hành
chính lãnh thổ, gồm có 4 cấp, ở tất cả các cấp đều thành lập Đại hội đại biểu
nhân dân do nhân dân trực tiếp bầu nên, còn Chính phủ nhân dân do Đại hội đại
biểu nhân dân cùng cấp bầu ra.
Trung Quốc hiện có
32 đơn vị hành chính cấp tỉnh (23 tỉnh, 5 khu tự trị, 4 thành phố trực thuộc
trung ương). Việc phân chia các đơn vị hành chính ở Trung Quốc chủ yếu dựa vào
truyền thống lịch sử mà không có sự tính toán đến quy mô lãnh thổ, dân số. Do
đó tỉnh của nước này rất lớn, như một quốc gia nếu xét ở quy mô dân số.
Dưới cấp tỉnh là cấp
khu. Từ 1983 đến nay, tại một số khu vực phát triển ở Trung Quốc đã thành lập
Chính phủ nhân dân thành phố cấp khu. Ngoài ra ở Trung Quốc hiện nay còn có các
châu tự trị, tương đương cấp địa khu, châu tự trị được thành lập ở những vùng
có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số, đây là các địa phương tự trị dân tộc. Chính
phủ nhân dân châu tự trị có quyền hạn như Chính phủ địa khu, ngoài ra còn có những
quyền hạn khác do Hiến pháp và Luật tự trị khu vực dân tộc quy định.
Cấp thứ ba là cấp
huyện, chủ yếu chỉ Chính phủ huyện, huyện tự trị, thành phố cấp huyện và khu
thuộc thành phố cấp tỉnh. Hiện nay ở Trung Quốc có 2826 Chính phủ nhân dân cấp
huyện và tương đương.
Bốn là cấp hương, trấn.
Chính phủ nhân dân hương, trấn là cơ quan chính quyền cơ sở đặt dưới sự lãnh đạo
của Chính phủ nhân dân huyện, đồng thời cũng là cấp chính quyền gần dân, là nền
móng của hệ thống hành chính nhà nước.
Chính phủ nhân dân
các cấp ở địa phương là cơ quan chấp hành của cơ quan quyền lực nhà nước và là
cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. Chính những quy định này tạo nên cơ
chế “song trùng trực thuộc” của các Chính phủ địa phương một mặt trực thuộc vào
Đại hội đại biểu nhân dân cùng cấp, mặt khác trực thuộc Chính phủ địa phương cấp
trên và tất cả chịu sự lãnh đạo thống nhất của Quốc vụ viện Cộng hoà nhân dân
Trung hoa.
Mô hình tổ chức
chính quyền địa phương ở Trung Quốc về cơ bản cũng giống như ở Việt Nam đều được
thiết lập trên cở sở nguyên tắc tập quyền, tập trung quyền quản lý vào các cơ
quan nhà nước ở trung ương. Mô hình này chứa đựng những mâu thuẫn nội tại của
nó là trung ương muốn quản lý tập trung nhưng dễ dẫn đến tình trạng tập trung
quan liêu, không phát huy được tính chủ động, sáng tạo của chính quyền địa
phương, còn địa phương lại ỷ nại vào cấp trên và cũng ít phải chịu trách nhiệm
về những hoạt động của mình vì đã có cấp trên bảo trợ về mọi mặt.
2. Mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở Brunây
Mọi quyền lực của
nhà nước trung ương đều thuộc về vua, quyền lực ở các địa phương được phân chia
cho các địa phương. Cấp địa phương của Brunây chia thành 4 khu: brunây muara
(trong đó có thủ đô Banđa seri begaoan), belait (khu vựclớn nhất cả về diện
tích và nền công nghiệp khí đốt, dầu mỏ ở Brunây), tutông và tembu rông.
Bộ máy hành chính địa
phương gồm các uỷ ban thành phố và uỷ ban mặt trận. Các uỷ ban này có chức năng
duy trì hoạt động ở các địa phương như một khu tự trị nhằm bảo đảm các dịch vụ
xã hội, kỹ thuật và hành chính, bao gồm cấp giấy phép kinh doanh, đường xá, cầu
cống, môi trường, bảo vệ thiên nhiên, hệ thống điện, nước… Người đứng đầu uỷ
ban là Chủ tịch uỷ ban, làm việc với các trưởng làng và người đứng đầu các cơ
quan hành chính địa phương. Các uỷ ban duy trì quyền lực của mình với những thẩm
quyền do Bộ Nội vụ giao, được thực hiện bởi hoạt động và sự giúp đỡ của các trường
làng.
3. Mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở
Inđônêxia.
Chính quyền địa
phương Inđônêxia được chia thành 4 cấp: Tỉnh (thành phố); huyện (thành phố thuộc
tỉnh); xã (thị trấn); làng (phường).
Người đứng đầu cấp
hành chính và chính quyền địa phương là người chấp hành cao nhất của chính quyền
địa phương và là đại diện của Chính phủ với thẩm quyền điều hành các hoạt động
tại địa phương đó. Những vấn đề cụ thể về cơ cấu tổ chức chính quyền địa phương
được thể hiện ở các cấp sau:
Tỉnh là cấp thứ
nhất của chính quyền địa phương. Inđônêxia có 27 tỉnh, các tỉnh khác nhau rất lớn
về diện tích và dân số. Chính quyền do tỉnh trưởng đứng đầu, được Tổng thống bổ
nhiệm trong thời hạn 5 năm theo đề nghị của Hội đồng tư vấn nhân dân tỉnh. Hội
đồng tư vấn nhân dân tỉnh làm việc với tỉnh trưởng trong lĩnh vực lập pháp và
ngân sách.
Tỉnh trưởng có một số
các cơ quan giúp việc như: cơ quan kế hoạch hoá của tỉnh, nhằm tư vấn cho tỉnh
trưởng trong công tác kế hoạch, tổ chức và điều phối tất cả kế hoạch trong tỉnh;
cơ quan phát triển có trách nhiệm thực hiện các chương trình phát triển tương tự,
cơ quan tài chính có trách nhiệm về ngân sách của tỉnh.
Chính phủ trung ương
quản lý cấp tỉnh thông qua các ban. Các ban này báo cáo đồng thời trước bộ chủ
quản và tỉnh trưởng. Quan hệ giữa các cơ quan đầu ngành cấp tỉnh và các cơ quan
đại diện của các bộ, trên thực tế, thông qua bộ chủ quản.
Huyện là cấp thứ
hai trong hệ thống cơ quan chính quyền địa phương có cơ cấu chính quyền và công
việc hành chính gắn chặt với tỉnh. Giống như cơ cấu tỉnh, ở huyện có văn phòng
huyện, cơ quan kế hoạch huyện, cơ quan tài chính và một số cơ quan khác. Một số
cơ quan được thành lập ở cấp chính quyền này, cùng với cơ quan đại diện cho
ngành của cấp tỉnh cung cấp một số dịch vụ cho huyện. Các cơ quan này báo cáo
trước Huyện trưởng, đồng thời báo cáo cho cơ quan chủ quản của mình ở cấp tỉnh.
Xã là cấp thứ
ba trong hệ thống cơ quan chính quyền địa phương. Mỗi xã có khoảng từ 20 đến 40
thôn, làng, người đứng đầu là xã trưởng và là công chức nhà nước do huyện trưởng
bổ nhiệm.
Xã cũng có một số cơ
quan như y tế, nông nghiệp… Phụ trách các cơ quan này báo cáo trước xã trưởng,
đồng thời trước cơ quan chủ quản của mình ở cấp huyện.
Làng là cấp thư
tư trong hệ thống chính quyền địa phương. Mỗi làng và mỗi khu phố có một người
đứng đầu, là một công chức do huyện trưởng bổ nhiệm.
Hệ thống chính quyền
địa phương Inđônêxia hoạt động trên cơ sở các nguyên tắc phân quyền, tản quyền
và cùng quản lý.
Chức năng của chính
quyền địa phương được quy định trong các văn bản pháp luật. Luật số 5 của
Inđônêxia quy định trách nhiệm và thẩm quyền của mỗi cấp chính quyền. Từ năm
1993, có nhiều chức năng được trao cho các cơ quan địa phương, công tác giáo dục,
bảo vệ sức khoẻ, đường giao thông tỉnh, huyện, canh nông, chăn nuôi, đánh bắt
cá, trồng rừng…đã phân quyền cho chính quyền tỉnh. Cấp huyện cũng được trao quyền
hạn. chính quyền cấp xã được giao một số công tác như bảo vệ sức khoẻ, ánh
sáng, vệ sinh, nước dùng…
Uỷ ban kế hoạch hoá
phát triển quốc gia chịu trách nhiệm xem xét, chấp thuận kế hoạch, dự án phát
triển của địa phương. Bộ tài chính xem xét, chấp thuận kế hoạch, dự án phát triển
của địa phương do Chính phủ trung ương quyết định. Một số thẩm quyền do chính
quyền địa phương đảm nhiệm gồm phân bổ thuế, phân chia lợi nhuận của các xí
nghiệp trực thuộc địa phương, vấn đề tín dụng…
Trong cải cách hành
chính hiện nay, Chính phủ Inđônêxia đẩy mạnh sự phân quyền thể hiện ở việc chuyển
giao một số chức năng của cơ quan trung ương và chính quyền cấp tỉnh cho huyện
và thành phố. chính quyền địa phương cấp tỉnh nhận thi hành các nhiệm vụ cụ thể
cho chính quyền địa phương cấp huyện. Sự phân quyền trách nhiệm đã tạo ra sức mạnh
cho chính quyền địa phương các cấp.
4. Mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở
Malayxia.
Nhà nước Malayxia tổ
chức theo chế độ liên bang với bộ máy chính quyền được phân cấp theo các cấp:
Liên bang, bang và địa phương.
Hiến pháp phân chia
rõ ràng quyền lập pháp giữa Chính phủ liên bang và chính quyền, đối ngoại, đối
nội, an ninh, quyền công dân, luật dân sự và hình sự, tài chính, thương mại, và
công nghiệp vận tải, truyền thống, y tế và lao động. Các bang có quyền địa
phương và các vấn đề đạo Hồi; đồng thời quản lý phúc lợi xã hội, bảo vệ môi trường,
quy hoạch đô thị và nông thôn.
Bộ máy hành chính
bang thể hiện ở 4 cấp: Bang, quận –huyện, xã và thôn.Nói tới chính quyền địa
phương là nói tới: hội đồng thành phố và thị xã (đối với khu vực đô thị) và hội
đồng quận, huyện (đối với khu vực nông thôn).
Chính quyền địa
phương có quyền tự chủ về tài chính và hành chính. Các chức năng truyền thống của
chính quyền địa phương là kiểm soát, phát triển, kế hoạch hóa, xây dựng cơ sở hạ
tầng, mở rộng phân phối dịch vụ và quản lý dịch vụ đô thị. Các dự án kế hoạch ở
cấp bang và liên bang được thực thi ở cấp quận huyện. Bộ máy hành chính cấp quận,
huyện có nhiệm vụ về đất đai, phát triển và điều phối các thôn.
Thôn là cấp hành
chính thấp nhất. Mỗi thôn có trưởng thôn đứng đầu là Trưởng thôn do chính quyền
bang bổ nhiệm và được hỗ trợ của Uỷ ban an ninh và phát triển làng xã.
Cũng giống như hầu hết
các nước châu á, chính quyền trung ương Malayxia được tập trung hoá cao độ. Chi
phí của Chính phủ liên bang hàng năm chiếm khoảng 80% toàn bộ chi phí cho cả
liên bang và các bang.
5. Mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở
Philippine.
Bộ luật chính quyền
địa phương năm 1991 phản ánh quyền lực của mỗi cấp chính quyền. Bộ máy chính
quyền địa phương bao gồm: Tỉnh, thành phố, khu tự trị, các phưỡng, xã.
Tỉnh là đơn vị
hành chính và chính trị lớn nhất trong cơ cấu chính quyền địa phương. Tỉnh bao
gồm các Khu tự trị và các thành phố hợp thành.
Tỉnh phải thực hiện
đầy đủ cả vai trò phát triển và giám sát, bao gồm giám sát các Khu tự trị; giám
sát các mối liên hệ có tính nguyên tắc giữa chính quyền địa phương và trung
ương; giám sát các viên chức được bổ nhiệm trong tỉnh.
Thành phố: đóng
trên địa bàn của tỉnh, trực thuộc tỉnh về mặt địa lý nhưng không chịu sự kiểm
soát hành chính của tỉnh. Thành phố được xếp hạng là đã “đô thị hoá cao” (mức độ
đô thị hóa được đánh giá theo chỉ tiêu thu nhập và dân số, về mặt này thành phố
hoàn toàn độc lập với tỉnh). Hoạt động của chính quyền thành phố hướng tới việc
cung cấp và điều phối thưỡng xuyên và trực tiếp các dịch vụ cơ bản trong phạm
vi thẩm quyền của mình.
Khu tự trị: là
cấp tiếp theo của hệ thống hành chính địa phương, khu tự trị gồm một nhóm các
xã. Tuy khu tự trị là các cộng đồng phát triển và đô thị hoá thấp hơn các thành
phố, nhưng cơ cấu chính quyền thì giống nhau. Hoạt động định hướng vào việc
cung cấp và điều phối thường xuyên và trực tiếp các dịch vụ cơ bản trong phạm
vi lãnh thổ của khu tự trị. Các dịch vụ thường xuyên của khu tự trị bao gồm:
phòng chữa bệnh, điều kiện vệ sinh, chợ, nước ngọt và các lĩnh vực an ninh,
giáo dục, y tế…
Xã, phường, thị trấn
là cấp thấp nhất và cấp cơ sở của chính quyền địa phương, quản lý các gia đình
và dân cư thực hiện các công việc của cộng đồng, các dự án công cộng như bảo vệ
môi trường, các chương trình nhằm giảm tỷ lệ tội phạm hoặc tình trạng thanh thiếu
niên phạm tội. Đây là một đơn vị chính quyền địa phương với tư cách liên kết
các lợi ích của cộng đồng dân cư.
Chính phủ thông qua Bộ tài chính, Bộ ngân sách, thực hiện kiểm soát và giám sát đối với các chức năng tài chính của địa phương.
6. Mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở Thái
Lan.
Cơ quan hành chính của
Vương quốc Thái Lan chia thành 4 cấp: Tỉnh, huyện (quận), xã (phường), làng.
Sự kết hợp giữa quyền
lực trung ương của bộ chủ quản với cơ quan hành chính các cấp có nghĩa là quyền
lực của trung ương có thể duy trì ở hầu hết các cấp chính quyền hành chính.
chính quyền địa phương muốn giải quyết một vấn đề gì cần phải báo cáo với chính
quyền trung ương.
Mô hình hành chính tự
quản: Hành chính địa phương Thái Lan có những khu vực đặc biệt, với quyền lực
bán tự trị. Các cơ quan này báo cáo tới cơ quan trung ương hoặc cơ quan đặc biệt
của chính quyền trung ương về các vấn đề quan trọng. Điều này lý giải những cơ
quan này thường được gọi là “hành chính địa phương” hơn là “chính quyền địa
phương”. Thái Lan có 5 mô hình quyền lực tự quản địa phương.
Hành chính Thủ đô
Băng Cốc: hội đồng thành phố là cơ quan lập pháp, các thành viên được bầu ra theo
nhiệm kỳ 4 năm. Họ có quyền bàn bạc về các nhiệm vụ để bảo đảm thực hiện kế hoạch.
Hành chính thành phố
Pattaya: Năm 1978 do mở rộng các khu du lịch, thành phố này được đổi thành khu
vực hành chính đặc biệt. Cơ quan hành pháp gồm có 9 thành viên được bầu và 8
thành viên được bổ nhiệm. Chủ tịch cơ quan hành pháp là Thị trưởng thành phố –
người được tuyển chọn trong số thành viên đó với nhiệm kỳ là 2 năm.
Cơ quan quyền lực
hành chính tỉnh tự quản: Cơ quan này được thành lập ở những tỉnh và thành phố tự
trị, được gọi là Hội đồng. Nhiệm vụ chủ yếu của Hội đồng là điều hành và quản
lý những hoạt động hành chính trong tỉnh.
Chính quyền tự quản
vùng: chính quyền tự quản ở các vùng được phân ra 3 cấp: thành phố, thị trấn và
xã. Sự phân chia đó phù hợp với mật độ dân số và nguồn thu nhập của địa phương.
chính quyền tự quản gồm hai cơ quan: cơ quan chịu trách nhiệm lập pháp và cơ
quan hành pháp.
Tổ chức bộ máy hành
chính huyện tự quản: Đây là một tổ chức trong hệ thống Hội đồng do dân bầu và
được cơ quan trung ương bổ nhiệm. Hoạt động của chính quyền địa phương gồm việc
vệ sinh môi trường, ngăn ngừa dịch bệnh…Hiện nay, đã có một số hoạt động do
chính quyền địa phương và chính quyền trung ương cùng chịu trách nhiệm.
Tóm lại, mô hình
hành chính Thái Lan có sự hoạt động uyển chuyển, đan xen giữa các cấp từ trung
ương đến địa phương, các khu tự trị, từ các bộ xuống các cơ quan cấp dưới. Mô
hình đó nói lên rằng, muốn quản lý hành chính tốt cần phải có sự hoạt động đồng
bộ thống nhất giữa các cấp, dưới sự điều hành của chính quyền trung ương và
không hề xem nhẹ tính tự quản của chính quyền địa phương.
7. Mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở Nhật Bản.
Nhật có 47 địa
phương cấp tỉnh và thành phố (sau đây gọi là tỉnh), trong đó có 43 tỉnh, 3
thành phố (Tokyo, Kyoto, Osaka), và 1 huyện đảo Hokkaido được coi tương đương với
một tỉnh.
Nói chung, mọi hoạt
động của tỉnh đều đặt dưới sự lãnh đạo của Tỉnh trưởng. Các quyền lực của Tỉnh
trưởng bao gồm quyền lập ra các điều luật địa phương, chuẩn bị ngân sách, quy định
mức thuế, thu thuế địa phương, lệ phí và các khoản thu khác. Tỉnh trưởng có quyền
bổ nhiệm và điều hành các viên chức công cộng, tổ chức và điều hành mọi cơ quan
hành chính của tỉnh kể cả việc sở hữu và quản lý các công trình công cộng. Đồng
thời cũng có thể ký hợp đồng hoặc thiết lập và chỉ đạo các xí nghiệp công cộng
tiến hành công việc sản xuất kinh doanh.
Trong cơ cấu bộ máy hành chính của tỉnh có các Uỷ ban sau: Uỷ ban an ninh công cộng có chức năng chỉ đạo lực lượng cảnh sát; Uỷ ban giáo dục có chức năng quản lý hệ thống trường học và các vấn đề về giáo dục văn hoá và khoa học; Uỷ ban bầu cử độc lập do Hội đồng nhân dân tỉnh bổ nhiệm; Uỷ ban kiểm tra và thanh tra; Trưởng ban ngân sách và kế toán trưởng do tỉnh trưởng bổ nhiệm nhưng hoạt động một cách độc lập và không chịu sự bãi miễn của tỉnh trưởng.
Trong cơ cấu bộ máy hành chính của tỉnh có các Uỷ ban sau: Uỷ ban an ninh công cộng có chức năng chỉ đạo lực lượng cảnh sát; Uỷ ban giáo dục có chức năng quản lý hệ thống trường học và các vấn đề về giáo dục văn hoá và khoa học; Uỷ ban bầu cử độc lập do Hội đồng nhân dân tỉnh bổ nhiệm; Uỷ ban kiểm tra và thanh tra; Trưởng ban ngân sách và kế toán trưởng do tỉnh trưởng bổ nhiệm nhưng hoạt động một cách độc lập và không chịu sự bãi miễn của tỉnh trưởng.
Các chính quyền địa
phương quản lý và điều hành nhiều chương trình công cộng hoặc trực tiếp của địa
phương hoặc do chính quyền nhà nước uỷ nhiệm. Chức năng của các chính quyền địa
phương có thể phân thành 3 loại.
- Một
là hoạt động của chính quyền địa phương để phục vụ đời sống hàng ngày của công
dân;
- Hai
là công việc nhà nước uỷ thác cho các chính quyền địa phương nhưng chính quyền
địa phương có quyền từ chối.
- Ba
là công việc nhà nước uỷ thác cho các chính quyền địa phương một cách bắt buộc.
Các chức năng này có
thể được phân thành các nhóm cơ bản sau:
- Quản
lý luật pháp và trật tự công cộng
- Chăm
sóc sức khỏe và phúc lợi công cộng
- Xây
dựng cơ sở hạ tầng
- Giáo
dục và văn hoá
Tuy nhiên, chính quyền
địa phương ở Nhật ở địa vị rất hạn chế và phức tạp trong việc chỉ đạo và điều
hành hoạt động hành chính địa phương vì có sự can thiệp của các bộ trung ương
trong hầu hết mọi lĩnh vực; ngoài ra còn bị khống chế và kiểm soát ngặt nghèo về
ngân sách và chi tiêu tài chính. Nhiều quyền hạn khác vẫn thuộc sự quản lý của
Chính phủ trung ương bao gồm việc lựa chọn và đánh giá các dự án lớn, quyền tiến
hành các cuộc điều tra, thanh tra, và kiểm tra các hoạt động của chính quyền địa
phương, và quyền ban hành các biện pháp để khắc phục những thiếu sót trong việc
thi hành hoặc làm trái với các điều luật quốc gia và các mệnh lệnh của nội các.
Thêm vào đó, các nhà
chức trách địa phương phải được sự chấp hành của chính quyền nhà nước về kế hoạch
chi tiết, các thủ tục và các hoạt động.
Comments
Post a Comment